Katalog Dorota SzczęsnowiczRóżne, ArtykułyZastosowanie ćwiczeń metody kinezjologii edukacyjnej Paula Dennisona w pracy pedagogicznej nauczyciela Zastosowanie ćwiczeń metody kinezjologii edukacyjnej Paula Dennisona w pracy pedagogicznej nauczyciela Chciałabym przekazać Państwu swoją fascynację metodą Paula Dennisona - Kinezjologią Edukacyjną - Gimnastyką Mózgu. Obecnie metoda ta jest coraz bardziej znana i coraz szerzej stosowana. Na kursach prowadzonych przez wykwalifikowanych instruktorów na terenie całej Polski zapoznało się już z nią ponad 10 tysięcy osób. Znakomite wyniki osiągają terapeuci w pracy z dziećmi, młodzieżą i ludźmi dorosłymi nad podnoszeniem ich możliwości psychofizycznego rozwoju, szczególnie zaś w pracy z dziećmi mającymi trudności w uczeniu się (w tym również dzieci specjalnej troski). Centrum Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej włączyło Kinezjologię Edukacyjną do programu szkolenia przeznaczonego dla psychologów, pedagogów, nauczycieli przedszkoli i nauczania zintegrowanego oraz rodziców. Mam nadzieję, że metoda Paula Dennisona wzbudzi Państwa zainteresowanie i zachęci do bliższego zapoznania się z tą metodą oraz stosowania jej w codziennej praktyce pedagogicznej, gdyż wszystkim nam leży na sercu dobro dzieci. UCZENIE SIĘ NIE JEST PROCESEM ODBYWAJĄCYM SIĘ WYŁĄCZNIE W GŁOWIE. Wręcz przeciwnie, ciało gra integralna rolę w całej naszej aktywności intelektualnej, od najwcześniejszych ruchów aż do wieku starości. To zmysły naszego ciała karmią mózg informacjami z otoczenia, które są potrzebne do zrozumienia świata i z których korzysta się, aby stworzyć nowe możliwości. To właśnie ruch, w miarę jak staje się on coraz bardziej skomplikowany, wyraża wiedzę i zwiększa możliwości poznawcze. Jest to wniosek, który naukowe badania neurologiczne potwierdzają coraz bogatszymi szczegółami. Kinezjologia Edukacyjna stara się objaśnić, na jak wiele sposobów ruch inicjuje i wspiera procesy umysłowe. Od wczesnego niemowlęctwa poprzez całe życie ruch fizyczny odgrywa ważną rolę w tworzeniu sieci komórek nerwowych, które faktycznie stanowią istotę uczenia się. Wrażenie odbierane poprzez nasze oczy, uszy, nos, skórę i proprioreceptory (wrażenia z mięśni, ścięgien i układu przedsionkowego, które sprawią, że mózg może zdecydować o ruchu oraz pozycji ciała) stanowią podstawę wiedzy. Przez zbieranie wrażeń, które informują nas o świecie i o nas samych, ciało staje się pośrednikiem uczenia się. Głębokie związki łączą ciało, emocje i myśl. Pogląd na rolę procesów emocjonalnych zmienia się zgodnie z najnowszymi badaniami neurologicznymi. To co się wyłania, to nowy obraz emocji - emocje jako układ ciało - umysł, który dostarcza istotnych informacji dla procesu racjonalnego myślenia. Warto zwrócić uwagę na myślenie i na potrzebę ruchu dla zakotwiczenia myśli i budowania umiejętności, za pomocą których wyrażamy wiedzę, jako uczniowie uczący się przez całe życie. Niezależnie od tego, jak abstrakcyjne może wydawać się może nasze myślenie, może być ono zamanifestowane jedynie poprzez użycie mięśni ciała - mówienie, pisanie, tworzenie muzyki, kalkulowanie itp. To właśnie ciało zajmuje się mówieniem, skupianiem wzroku na stronie, trzymaniem ołówka, wykonywaniem utworów muzycznych. Bardzo istotna jest też potrzeba kontroli stresu, a także odżywianie i inne warunki fizyczne potrzebne do uczenia się. Stres, oprócz dobrze już znanych oddziaływań na zdrowie, ma również niezwykle szkodliwy wpływ na możliwości uczenia się. Stres jest podstawową przyczyną wielu problemów w uczeniu się u ludzi określanych jako "nadpobudliwi", cierpiący na zaburzenia koncentracji", "zaburzenia koncentracji wraz z nadpobudliwością". Aby zmniejszyć wpływ stresu na nasze życie przede wszystkim trzeba zwiększyć ilość ruchu w życiu, szczególnie ruchów integrujących, wymagających równowagi i koordynacji, ruchu, który wspomaga rozwój i funkcjonowanie układu nerwowego. Moja fascynacja rolą ruchu w procesie uczenia się zrodziła się z cudów, których byłam świadkiem, a które dotyczyły dzieci określonych jako "dzieci niewyuczalne". Pracując z tymi dziećmi odkryłam, że nauka przychodzi im łatwiej, gdy zajęcia zaczynają się od prostych, angażujących całe ciało ruchów integrujących. Moja fascynacja rosła, kiedy ja sama doświadczałam znacznie większej łatwości w myśleniu, komunikowaniu się i uczeniu się - czegokolwiek się tknęłam - od przygotowywania się do pracy, po zwykłe czynności dnia codziennego - jeśli przy tym wykonywałam takie właśnie ruchy. Własne obserwacje i praca z dziećmi z trudnościami w nauce doprowadziły mnie do uznania, że ruch aktywizuje połączenia nerwowe w całym ciele, tworząc z całego ciała instrument uczenia się, a uczenie się nie odbywa się jedynie w mózgu. Choć współczesna nauka pomaga nam w uznaniu roli ciała i potrzeby ruchu w uczeniu się, współczesne życie może sprawiać, że korzystanie z tego zrozumienia jest w dzisiejszych czasach trudniejsze, niż było to w przeszłości. Dzieci maja skłonność do spędzania dużej ilości czasu przed telewizorem , przy komputerach i - podobnie jak ich starsi towarzysze - rozwijają taki styl życia, który nie sprzyja regularnym ćwiczeniom. Kiedy mimo to ruszamy się, zaczynamy współzawodniczyć z innymi lub poruszamy się w sposób nieopanowany, co w obu przypadkach może grozić urazami. Nasza codzienna egzystencja jest pełna strachu przed przemocą, który jest dodatkowo potęgowany przez mass media. Zbyt często łatwo dostępnymi i zalecanymi alternatywami stresu i nadpobudliwości są różnego rodzaju środki farmakologiczne. Wszystkie te czynniki oraz wiele innych znacznie zmniejszają nasze zdolności uczenia się, bycia twórczym i pełnego wykorzystania naszych możliwości. Wierzę, że pierwszym krokiem w przeciwdziałaniu tym destruktywnym tendencjom, jest zrozumienie niewyobrażalnych, wrodzonych możliwości układu umysł - ciało i rola ruchu w aktywacji tych możliwości. Ma to ogromny, bezpośredni wpływ: na ludzi, którzy odkrywają, że ruch w znacznym stopniu poprawia nie tylko uczenie się, ale też trudności; na sposób, w jaki radzimy sobie ze stresem i zajmujemy się swoim zdrowiem; na ludzi biznesu, którzy muszą być aktywni pomimo dużego stresu; na ludzi starszych w ich staraniach, aby zachować klarowną myśl, pamięć i siłę życia; na pedagogów, nauczycieli i rodziców troszczących się o sukces swoich dzieci, i na dzieci i dorosłych, którzy zbyt szybko i na doczepnego zostali określeni jako: "niewyuczalni", "z zaburzeniem koncentracji wraz nadpobudliwością" lub "emocjonalnie upośledzeni" jak gdyby stanowili oni prawdziwą patologię. Ludzie ci odkryją efektywną niefarmakologiczną szansę, aby wziąć życie w swoje ręce, poprawić swoje możliwości uczenia się i twórczości oraz prowadzić wzbogacone i pełne radości życie. Wielu nauczycieli z różnych kultur intuicyjnie uznało, że do osiągnięcia pożądanych efektów nauczania liczb, liter i pisania powinno być połączone z dużą ilością ruchu. Największą przeszkodą w pełnym, szeroko rozpowszechnionym stosowaniu gimnastyki mózgu jest mocno zakorzenione mylne pojęcie naszego społeczeństwa, że umysł i ciało są odrębne - że ruch nie ma nic wspólnego z intelektem. Ta szczególnie błędna informacja stała się częścią naszego kulturowego dziedzictwa i jest przyjęta niemal przez całe społeczeństwo. Ludzie po prostu nie potrafią uwierzyć w to, że czynności fizyczne mogą pomóc w myśleniu. Mimo to 1 maja 1995 roku w Chicago zebrało się wielu wielkich amerykańskich naukowców prowadzących badania nad mózgiem, aby zbadać związek pomiędzy ruchem a uczeniem się. Ćwiczenia ruchowe, oprócz kształtowania mięśni, kości, serca i płuc, wzmacniają również zwoje podstawy mózgu, móżdżek i ciało modzelowate mózgu. Seria skoordynowanych ruchów powoduje wzrost neurotropin (naturalne czynniki neuronalnego wzrostu) i zwiększa liczbę połączeń między neuronami. Problemy w akceptacji gimnastyki mózgu spowodowane są również tym, że te skoordynowane ćwiczenia wydają się zbyt proste, aby działały. Większość ludzi wierzy w skomplikowane rozwiązania problemów. Jeżeli program nie jest trudny, kosztowny i wymagający wiele czasu, wydaje się, że jest mniej wartościowy. Ale zapewniam, że gdy wyjdziemy poza takie nasze myślenie, odkryjemy, że proste, zdroworozsądkowe rozwiązania często przynoszą najlepsze wyniki. Ogromnym sukcesem i atrakcją gimnastyki mózgu jest jej łatwość i użyteczność. Ludzie mogą wykonywać ćwiczenia w każdym czasie, by udoskonalić wszystko, cokolwiek właśnie robią. Jest to po prostu ruch - wolny i łatwy. PRZYKŁAD GIMNASTYKI MÓZGU Przedstawię kilka ćwiczeń gimnastyki mózgu i omówię ich funkcję w utrzymywaniu równowagi umysł - ciało podczas uczenia się, zaczynając od pewnego rutynowego stanu gotowości, którą nazywamy PAKE - pozytywne, aktywne, klarowne, energetyczne uczenie się. Ta sekwencja gotowości uczenia się jest zazwyczaj stosowana na początku dnia szkolnego, po przerwie i po obiedzie po to aby efektywnie przygotować uczniów do nauki. Stosuję ją przed każdą czynnością, w której chcę być całkowicie zintegrowana. To przygotowanie składa się z picia wody (niegazowanej) do energetycznego uczenia się i następnie punktów na myślenie, ruchów naprzemiennych i pozycji Cooka. RUCHY NAPRZEMIENNE Ruchy naprzemienne to po prostu naprzemienne chodzenie w miejscu. Przez dotyk prawym łokciem do lewego kolana i następnie lewym łokciem do prawego kolana pobudzane są równocześnie duże powierzchnie obu półkul mózgowych. Ruchy naprzemienne są jak świadome chodzenie, które przez ciało modzelowate wspomaga równowagę aktywacji nerwowej. Gdy wykonuje się je regularnie, w ciele modzelowatym tworzy się i pokrywa mieliną więcej sieci nerwowych i przez to szybciej i w sposób bardziej zintegrowany powstaje komunikacja między dwiema półkulami. Jest ona potrzebna do przyczynowo - skutkowego myślenia na wysokim poziomie. Ruchy naprzemienne powinny być wykonywane bardzo powoli. Ten prosty ruch aktywuje pełne funkcjonowanie mózgu i przekazywanie informacji do płatów czołowych. Pożądane jest w trakcie ćwiczeń patrzenie na znak "X". Ruchy naprzemienne są doskonałe do aktywizacji pełnego funkcjonowania umysłu /ciała nawet przed zajęciami fizycznymi, takimi jak sport lub taniec. Wykonywane bardzo szybko dodają dużo energii. POZYCJA COOKA Pozycję Cooka wykonuje się najpierw przekładając jedną kostkę nad drugą - tę, którą jest najwygodniej, krzyżując nogi. Następnie krzyżujemy ręce, dłonie łączymy razem i odwracamy. Wykonując to, wyprostuj ramiona przed sobą łącząc razem zewnętrzne strony dłoni, kciukami d o dołu. Teraz przenieś jedną ręką nad drugą wewnętrzną stroną do siebie i zamknij je splecionymi palcami. Następnie przetocz zamknięte ręce do tyłu i w stronę ciała tak, żeby w efekcie końcowym spoczywały na klatce piersiowej z łokciami w dół. To skomplikowane ćwiczenie naprzemienne posiada podobny integrujący efekt w mózgu jak ruchy naprzemienne. W zrównoważony sposób, świadomie aktywizuje uczuciowe i ruchowe obszary kory mózgowej każdej półkuli mózgu. W czasie wykonywania tej pozycji połóż język za zębami na podniebieniu. Ćwiczenie to składa się z dwóch części, przy czym pierwsza z nich ma trzy wersje ("spódnicową", "spodniową" i "leniuszek"). Dokładny ich opis znajdziecie Państwo na otrzymanych kartkach z opracowaniem ćwiczeń z zakresu kinezjologii edukacyjnej. II część ćwiczenia polega na tym, że stopy ustawiamy równolegle do siebie, ręce stykają się palcami, język na podniebieniu i zamknięte oczy jeśli chcemy się zrelaksować, a jeśli mamy zamiar przystąpić do działania po prostu otwieramy oczy i wykonujemy kilka głębokich oddechów. Jest to ćwiczenie z gimnastyi mózgu, którego używam najczęściej. Nauczyciele często używaja jej dla siebie, gdy gdy podnosi się ich poziom stresu i również po to, by uciszyć uczniów i przywrócić ich koncentrację, np. po przerwie. LENIWE ÓSEMKI DLA OCZU Leniwe ósemki dla oczu są podobne do leniwych ósemek do pisania, ale tu koncentrujemy się na ruchu oczu i poprawie koordynacji ręka - oko i oko - ręka. Te leniwe ósemki wykonuje się ćwicząc mięśnie oczu przez wodzenie wzrokiem za poruszającym się kciukiem, kiedy w polu widzenia opisuje on znak nieskończoności. Aby to zrobić, trzymaj kciuk na wysokości oka w linii środkowej ciała na odległość łokcia. Dla maksymalnej aktywności mięśni ruchy powinny być powolne i świadome. Tak kontynuuj równym, płynnym ruchem przynajmniej trzy razy każdą ręką. Potem obie ręce trzymaj razem kciukami tworząc X. Koncentrując się na środku X znów śledź złączone razem kciuki wykonujące wzór leniwej ósemki. Osoby w okularach mogą je zdjąć po to, żeby pole widzenia nie było ograniczone ramkami okularów. SŁOŃ Słoń jest jednym z najbardziej integrujących ćwiczeń gimnastyki mózgu. Wykonuje się je przez położenie lewego ucha na lewym ramieniu (wystarczająco mocno, aby utrzymać kawałek papieru pomiędzy uchem a ramieniem), a potem wyprostowanie lewej ręki jakby trąby. Przy rozluźnionych kolanach ręka maluje w polu środkowym wzór leniwej ósemki, zaczynając od środka, na zewnątrz i dookoła z oczami śledzącymi ruch końców palców. Dla osiągnięcia większego efektu, ćwiczenie to powinno być wykonywane powoli trzy do pięciu razy z lewym uchem na ramieniu i tyle razy z prawym ruchem na ramieniu. Dla osób przechodzących chroniczne infekcje ucha Słoń jest ćwiczeniem stanowiącym wyzwanie, ale po kilku tygodniach ćwiczeń, zauważą one wyraźne wyniki poprawy równowagi i stabilności. Jeśli Słoń jest wykonywany regularnie stymuluje cały układ przedsionkowy, ustanawiając od nowa sieci nerwowe, które mogły być zniszczone w wyniku przebytej infekcji ucha. Słoń jest również zalecany dla osób określanych jako osoby z zaburzeniem koncentracji, ponieważ ćwiczenie to wspomaga pełną aktywizację tworu siatkowego, tym samym poprawiając uwagę. KAPTUREK MYŚLICIELA Kapturek myśliciela pobudza cały mechanizm słuchu i wspomaga pamięć. Wykonuje się go przez kilkakrotne odwijanie uszu z góry do dołu. Kapturek myśliciela jest bardzo przydatny, gdy trzeba przypomnieć sobie jakąś informację podczas pisania sprawdzianu czy egzaminu. ENERGETYCZNE ZIEWANIE Energetyczne ziewanie wykonuje się masując mięśnie wokół stawu skroniowo - żuchwowego. Staw ten znajduje się do przodu od otworu słuchowego. Łączy on szczękę z żuchwą. Przez staw przebiegają pnie pięciu głównych nerwów czaszkowych, które zbierają informacje czuciowe z całej twarzy, mięśni oczu, języka i ust i aktywizują wszystkie mięśnie twarzy, oczu i ust odpowiedzialne za żucie i wydawanie głosu. Kiedy jesteśmy zestresowani, żuchwa często napina się i funkcje nerwowe z tego obszaru zmniejszają się. Ziewanie energetyczne rozluźnia cały obszar twarzy i przyjęcie informacji zmysłowych może odbyć się w bardziej efektowny sposób. Wspomaga też efektywność werbalizacji i komunikacji. Występujące u dzieci trudności z czytaniem, mogą być spowodowane złą współpracą oczu. Stres może też spowodować problemy ze słuchem. Napięcie w stawie skroniowo - żuchwowym może także utrudniać tym dzieciom werbalizację, która jest powiązana z przetwarzaniem myśli. Ziewanie energetyczne daje niesamowite efekty u tych dzieci. Przez rozluźnienie mięśni i wspomaganie pełnego funkcjonowania nerwów przebiegających w stawie skroniowo - żuchwowym udoskonalane są wszystkie funkcje nerwowe do oczu i z oczu, mięśni twarzy i ust. POMPOWANIE PIĘTĄ Stres może uruchomić odruch bezwarunkowy zwany odruchem ochrony ścięgna, który napina i skraca mięśnie brzuchate i płaszczykowate łydek. Pompowanie piętą to ćwiczenie wydłużające, które rozluźnia te mięśnie. Podczas wykonywania tego ćwiczenia płyn mózgowo - rdzeniowy przepływa bardziej swobodnie przez centralny układ nerwowy i komunikacja staje się ogólnie swobodniejsza. Pompowanie piętą jest wykonywane poprzez wydłużenie mięśni łydki jednej nogi podczas zginania kolana drugiej. Złap oparcie krzesła, utrzymując tors w miarę prosto i postaw jedna stopę (z podniesioną piętą) około trzydzieści centymetrów za drugą nogą. Weź głęboki wdech i przy wydechu obniż piętę tylnej nogi do ziemi i zegnij przednie kolano do przodu. Ćwiczenie to posiada ciekawe powiązanie ze zdolnościami werbalnymi i ogólnie wspomaga komunikację u dzieci z upośledzeniem mowy. AKUMULATOR Akumulator jest ćwiczeniem wydłużającym i pogłębiającym oddychanie, co zwiększa pobór tlenu, rozluźnia mięśnie szyi i ramion oraz wspomaga swobodny przepływ płynu mózgowo - rdzeniowego w centralnym układzie nerwowym. Akumulator pobudza również cały organizm, szczególnie po wyczerpującej pracy przy komputerze lub dłuższym siedzeniu. Aby wykonać akumulator połóż dłonie na stole przed sobą. Obniż brodę do piersi, czując napięcie z tyłu szyi i rozluźnione ramiona. Biorąc głęboki oddech, pochyl się do przodu z głową podnosząc brodę do góry i do dołu, pozwalając plecom wygiąć się trochę i otwierając klatkę piersiową. Następnie zrób wydech, zaokrąglając plecy i połóż brodę z powrotem na piersi. Organizowanie przerw na ćwiczenie Akumulatora po dziesięcio - lub piętnastominutowej sesji uczenia się reaktywuje koncentrację. Ciało ma okazję poruszać się w sposób, który aktywizuje układ przedsionkowy, budzi mózg, rozluźnia ramiona, co poprawia słyszenie i wprowadza więcej tlenu, by wspomagać funkcjonowanie układu nerwowego. Człowiek po tym ćwiczeniu jest aktywny, naenergetyzowany i gotowy do ponownego zebrania myśli. Gimnastyka mózgu jest efektywna dla każdego. Poprawia efektywność uczenia się i wyniki we wszystkich poznawczych przedsięwzięciach: komunikowaniu pomysłów i myśli, twórczości i występach artystycznych, muzyce, sporcie i tańcu i w większej wydajności pracy. Ponieważ ćwiczenia uwalniają od stresu i pomagają go opanować, gimnastyka mózgu przyczynia się również do poprawy ogólnego stanu zdrowia. Szkoły i wszelkie inne miejsca, gdzie ktoś się czegoś uczy, od przedszkoli do szkolenia w firmach, to oczywiste miejsca na wykorzystanie gimnastyki mózgu. Nie zdarzyło się jeszcze, aby ćwiczenia wykonywane przez różne grupy ludzi, w różnym wieku i o różnych profesjach nie przyniosły sukcesu jeszcze bardziej efektywnego uczenia się. Pomagają one dzieciom w przygotowaniu się do uczenia, a osobom starszym w zachowaniu aktywnego myślenia i pamięci. Ale najbardziej znaczące przykłady poprawy po gimnastyce mózgu zachodziły i zachodzą u dorosłych i dzieci, którzy zostali określeni jako "niewyuczalni", "z zaburzeniem koncentracji wraz z nadpobudliwością", "upośledzeniem emocjonalnym". Gimnastyka mózgu jest: niefarmakologiczna, prosta i bardzo efektywna. Zachowuje ona dobre zgranie układu umysł - ciało i pomaga wszystkim w ogólnym uczeniu się i rozumieniu. LITERATURA: Carla Hannaford "Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł". Polskie stowarzyszenie Kinezjologów we współpracy z Medyk Sp. z Warszawa 1995 Carla Hannaford "Podstawy kinezjologii edukacyjnej" Wydawca: oficyna Wydawnicza medyk sp. z Warszawa 1995 Opracowanie: Dorota Szczęsnowicz Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.